Van risico’s beheersen naar verwachtingen managen
Zo’n 10 jaar geleden publiceerde PRIMO Nederland mijn artikel ‘Is het einde van risicomanagement nabij?’ Ook toen hamerden consultants en softwareleveranciers erop dat het onmisbaar is om doelstellingen te realiseren.
In Quaterna Publica sprak ik mijn verbazing erover uit dat leidinggevenden niet massaal afkomen op risicomanagement trainingen en congressen. De meesten van hen zijn niet achterlijk. Als die discipline inderdaad zo goed helpt om succesvol te worden, waarom zitten zij dan niet op de voorste rijen om gretig kennis te nemen van al dat nuttigs?
Gaandeweg ontstond bij mij het inzicht dat risicomanagement vooral floreert in compliance gedreven omgevingen. Er zijn toezichthouders die gerustgesteld willen worden. Bij hun opleidingen wordt hen geleerd om te vragen naar de top tien risico’s. De bestuurders die deze vraag vervolgens op hun bord krijgen geven controllers of consultants opdracht om deze vraag te beantwoorden. Zij gaan naarstig aan de slag om hele registers te vullen met zaken waar de leidinggevenden allemaal van wakker liggen. Daarnaast brengen ze in kaart wat er tegen al die mogelijke onheilen wordt en zou moeten worden gedaan. Dit mondt uit in periodieke rapportages die de status van de belangrijkste risico’s weergeven.
Deze conventionele benadering richt zich op het identificeren, analyseren, mitigeren en monitoren van risico’s, die doorgaans worden geduid als mogelijke narigheden. Het mitigeren dient ertoe om afzonderlijke risico’s of risicocategorieën op het gewenste niveau te krijgen. ISO 31000 heeft het in dit kader over ‘risk treatment plans’. In hoeverre helpen de vele risicomanagement instrumenten de besluitvormers om de verwachtingen van hun belangrijkste stakeholders te managen?
Dit is een wezenlijke vraag. Toekomstbestendigheid vereist dat je kernstakeholders tevreden blijven over je geleverde prestaties. Zij verwachten dat je voor hen creëert en beschermt waar zij waarde aan hechten. De neiging bestaat om uit alle macht te proberen om risico’s te beheersen. Je wordt echter niet succesvol door vooral narigheden te bestrijden, maar door kansen te benutten én bedreigingen te beperken. Dit vraagt om een andere mentaliteit: niet alleen bang zijn voor het onzekere, maar ook nieuwsgierig zijn naar wat het ons kan brengen.
Het overwegen van en omgaan met de potentiële positieve en negatieve effecten van onzekerheid op doelstellingen is inherent aan management. Professionele managers doen dit dagelijks. Hebben zij iets afzonderlijks nodig dat ‘risicomanagement’ heet om hiermee om te gaan? Risico’s managen is een pleonasme, net zoals ‘aanwezige toeschouwers’. Er is geen management zonder onzekerheid. Impliciet of expliciet hou je als manager rekening met mogelijke positieve of negatieve gevolgen voor de behoeften, vereisten en verwachtingen van je belanghebbenden.
Gewoon management is al lastig genoeg vanwege de botsende belangen van stakeholders. Als het niet voorgeschreven is, ga dan niet separaat iets optuigen dat ‘risicomanagement’ heet. Niemand raadpleegt risicobereidheidsverklaringen, risicoregisters en ‘heatmaps’ wanneer impactvolle beslissingen genomen moeten worden.
Besluitvormers zijn vooral gebaat bij de rol van de kritische huisvriend(in). Denk aan collega’s met gezond boerenverstand, deskundigen op het gebied van besliskunde, slimmeriken met verstand van probabilistisch plannen, trendwatchers, prognose-experts en dilemmacoaches. Zij kunnen leidinggevenden helpen om evenwichtige keuzen te maken onder onzekerheid, als zij voor lastige afwegingen staan. En hen erop wijzen dat kiezen voor een optie vanwege de vermeende voordelen ook inhoudt dat zij moeten kunnen omgaan met de mogelijke bijbehorende nadelen.
Ons menselijk vermogen om de toekomst te voorspellen is pijnlijk beperkt. Het is onmogelijk om van tevoren te bedenken wat er allemaal kan gebeuren in een wereld met zoveel actoren en factoren. Vandaar de noodzaak om het improvisatievermogen van teams te ontwikkelen en te onderhouden. Bovenal is er reden voor bescheidenheid. Achteraf gezien blijven (on)gunstige resultaten altijd een combinatie van (on)wijsheid en (on)geluk.
Wil je risicomanagement verder ontwikkelen tot een strategisch instrument? Ontdek hoe in het programma Beyond risk management – Van risico’s beheersen naar verwachtingen managen, verzorgd door Marinus de Pooter bij de Sijthoff Accountants Academy.
Maak kennis met auteur en docent Marinus de Pooter
Marinus werkt als zelfstandig gevestigde interim professional, adviseur en trainer. Zijn focus ligt op het ondersteunen van leidinggevenden om hun organisatie(onderdeel) toekomstbestendig te houden. In eerdere functies was hij Director of Finance bij Ernst & Young Global Client Consulting, European Director Internal Audit bij Office Depot en ERM Solution Leader bij EY Advisory. Ontdek de expertise en cursussen van Marinus